(( هر فرآیند مدیریتی بر اساس یک تصمیم است))
این جمله را پیتر دراکر یکی از مهمترین اساتید کسب و کار نوین به درستی بیان کرده است.
ما در بسیاری از سازمان ها و شرکت هایی که در گروه ملکا برای مشاوره و آموزش، با آنها رو به رو بوده ایم، با این موضوع به شدت مواجه شده ایم که تصمیم گیری مدیران دچار اختلال روند است و مدیران ما گلدن تایم تصمیم گیری را از دست می دهند و این مساله باعث بر هم خوردن فرآیندهای سازمانی می گردد.
شما به عنوان یک مدیر و بر اساس وظیفه ای که برای هدایت سازمان برعهده دارید، به طور مداوم درحال گرفتن تصمیم های مهم و حیاتی از ریز ترین موارد درون سازمانی تا مهمترین تصمیمات اقتصادی و سرمایه گذاری برای آینده کوتاه مدت و بلند مدت سازمان هستید. تصمیم گیری برای شما مثل تنفس امری روتین و همیشگی خواهد بود.
مساله اصلی مدیران ما این است که در زمان مناسب تصمیم نمی‌گیرند و آنقدر در تصمیم گیری ها تعلل می‌کنند و آنچنان سخت اقدام به اتخاذ تصمیم در مواجه با هر شرایطی می‌کنند، که شرایط و رویدادها در زمان نامناسب و اضطرار به جای آنها تصمیم خواهد گرفت.
زمان منتظر یک مدیر نخواهد ماند. یا شما براساس شرایط تصمیم خواهی گرفت، یا شرایط و گذر زمان شما را مجبور به تصمیم گیری، تنها برای بقا خواهد نمود.
تصمیم گیری، یک اتفاق یا یک امردائمی
شما به عنوان یک انسان از زمانیکه دارای قوه تعقل و رشد فکری می شوید تا هنگامیکه از دنیا میروید به طور مداوم در حال تصمیم گیری هستید. از زمانیکه هر صبح بیدار می شوید تا زمانیکه دوباره به خواب بروید شاید صدها تصمیم روزانه بگیرید.
اینکه صبح اول دست و رویتان را بشوئید یا اول صبحانه میل کنید شاید ابتدایی ترین تصمیم شما باشد اما شما تاشب برای هر اقدامی که انجام خواهید داد تصمیمات لحظه ای یا فکر شده خواهید گرفت. یا برای انتخابتان از منوی رستوران یا تصمیم بزرگی برای سرمایه گذاری در یک پروژه بزرگ.
اما یک شخص در جایگاه مدیریت، در هر مجموعه ای که قرار داشته باشد به دلیل اثرات وضعی و دائمی که بر عملکرد کارکنان، سرمایه، روند کاری و آینده شرکت می گذارد، نیازمند گرفتن تصمیمات حیاتی تر و مهمتری خواهد بود و برای گرفتن این تصمیمات باید دارای شرایط ویژه و مسلط به دانش و تجربه باشد.
امروزه در علوم مختلف روانشناختی، جامعه شناختی، مدیریتی و فرهنگی به طور مفصل، تصمیم گیری و فرآیند رسیدن به تصمیم درست مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
تصمیم گیری، فرآیند حل مساله
در علم مدیریت مدرن، تصمیم گیری را فرآیند حل مساله میدانند و معتقدند تمام مدیران در یک فراگرد تصمیم گیری دخیل هستند و این اقتضای جایگاه و شغل ایشان است. بهترین مدیران جهان را کسانی تشکیل می دهند که توانسته اند در مهمترین لحظات بهترین تصمیمات را بگیرند.
زیرا امروزه با وجود سرعت تغییرات و پیچیدگی ها و بحران های متفاوتی که با آن روبرو خواهید شد، تصمیم گرفتن نیز مستلزم دقت، سرعت و دست و پنجه نرم کردن با یک عدم قطعیت همیشگی خواهد بود.
شما باید بسیاری از تصمیمات خود را در یک وضعیت عدم اطمینان و قطعیت نسبی بگیرید و بتوانید با این وجود، بهترین تصمیم با کمترین ریسک ممکن را برای سازمانتان اتخاذ کنید. شما باید بتوانید نتایج احتمالی هر تصمیم خود را پیش بینی کنید.
احتمال موفقیت هر یک را تخمین بزنید یا حتی در نهایی ترین لحظات، اعلام نظر کنید.
این مساله قطعا استرس زا، پیچیده و حیاتی خواهد بود و شما باید از جنبه های مختلف در نقطه قوتی ایستاده باشید که شما را یک مدیر متزلزل یا بدون دانش و تجربه نشان ندهد.
باید بر علوم مختلفی جز آنچه تخصص و فیلد کاری سازمان شماست تسلط داشته باشید.
باید بتوانید از منظر روانشناختی بر خودتان احاطه کامل داشته باشید تا در لحظات حیاتی و بحرانی، دچار خطای محاسباتی نگردید.
با این وجود، بسیاری از مدیران در تحلیل درست اینکه چگونه یک تصمیم مهم را اتخاذ کنند، ناتوان هستند. به همین دلیل یکی از مهمترین کرسی های مدیریت در تمام دنیا، به آموزش نحوه تصمیم گیری و قرار گرفتن در فراگرد طولانی و پیچیده تصمیم گیری اختصاص می یابد.
هرچند در بسیاری موارد ما درگیر لحظه آخر و نهایی تصمیم گیری می شویم تا اینکه بتوانیم آگاهانه و در یک فراگرد درست تصمیم گیری به نتیجه درست برسیم.
اینجا نقطه ورود مشاوران سازمانی و مدیران استراتژیک به فرایندهای یک سازمان است. تا از سقوط یک سازمان به فراگشت تصمیمات نادرست و اشتباه جلوگیری کند.
در سال 2002 در مقاله ” کارآفرینی، تئوری و تمرین” نوشته R.mitchell وهمکارانش، به نکته ای اشاره شد که اهمیت تصمیم گیری درست و علمی مدیران را به خوبی بیان می کند:
“تصمیم گیری مسئولیت اصلی هر مدیری است اما این امر تنها به تصمیم گرفتن ختم نمی شود. بلکه شامل اجرای آن نیز تا رسیدن به نتیجه نیز می شود. یک تصمیم تا زمانی که تبدیل به عمل نشده است، به جز تصورات شما چیزی نیست.”
تصمیم گیری، فرآیند وابسته به شرایط و محیط
شما برای تصمیم گرفتن روش های مختلفی پیش رو خود خواهید داشت. اما در اصل شما هر تصمیم را میتوانید در سه جمله خلاصه کنید:
- اتخاذ روشی برای جمع آوری اطلاعات
- ارزیابی گزینه های جایگزین
- انتخاب نهایی با هدف گرفتن بهترین تصمیم ممکن
تصمیمات شما بر اساس موارد مختلفی گرفته خواهد شد:
- شما یا بر اساس منطق و به صورت برنامه ریزی شده تصمیم خواهید گرفت
- یا بر اساس تجربه بالای خودتان و شناختی که از الگوهای تصمیم پیش رو دارید اقدام به تصمیم گیری خواهید نمود
- یا خلاقانه و مبتکرانه اما بر اساس یک روند منطقی تصمیم نهایی را خواهید گرفت.
در همه این موارد شما ممکن است در محیط یا شرایطی اتخاذ به تصمیم گیری کنید که دارای پیچیدگی یا عدم قطعیت باشد.
و لحظه ای که شما در یک عدم قطعیت مجبور به تصمیم گیری میشوید، تصمیم شما از اهمیت بالاتر و حیاتی تری برخوردار خواهد بود.
عدم قطعیت، آسیب تصمیم گیری در دنیای امروز
دو دهه ابتدای قرن 21 شاید بیشتر از هر زمان دیگری، دنیارا به سمت شرایط عدم قطعیت و تحول ها و تغییرات ناگهانی و سریع برده است. امروزه شما با وجود تغییرات تکنولوژیک، افزایش سرعت پروسه های تصمیم گیری و انجام کار، بحران های جهان شمول اقتصادی و سیاسی و رشد فزاینده تعصبات سیستماتیک در نقاط مختلف جهان که تحت تاثیر قطبیده شدن ساختارهای فکری، علمی و فرهنگی رخ داده است. در یک شرایط دائمی از عدم قطعیت و پیچیدگی در تصمیم گیری برای مدیران، قرارگرفته اید.
لذا افزایش دانش و توجه شما نسبت به تصمیم گیری در شرایط پیچیده و عدم قطعیت برای پیش گرفتن رفتار مناسب برای اتخاذ تصمیم درست، اهمیت دو چندان یافته است.
نیاز یک مدیر فراگرد تصمیم گیری درست
شاید بتوان توجه به فرایند و فراگرد تصمیم گیری را اصلی ترین نیاز یک مدیر دانست.
تصمیم گیری اگر رکن اصلی مدیریت باشید، فراگرد تصمیم گیری را میتوان اصلی ترین اتفاق در راه رسیدن به هدف، ساختار و نتیجه مورد نظر دانست.
شما به عنوان یک مدیر در جایگاه تصمیم گیری باید بتوانید به عنوان یک عنصر فراگردی عمل کنید و دارای سطح دانش و مهارت کاری بالایی باشید.
اندیشه شما اگر تن به فرایندهای علمی و تخصصی ندهد، اگر در فراگرد تصمیم گیری به علوم مختلفی که نیاز دارید احاطه نداشته باشید، در لحظات بحرانی تصمیمات درست نخواهید گرفت و سازمانتان دچار یک آشوب درونی و بیرونی خواهد شد.
اطلاق فراگرد به پروسه تصمیم گیری بدان جهت حائز اهمیت است، که شرایط، محیط،رویدادها و عناصر مرتبط با آن دائم در حال تغییر هستند و شما در این پروسه درگیر عوامل مختلفی خواهید بود:
عوامل عقلانی:
شما در یک فرایند تصمیم گیری موارد مختلفی دارید که برای مشا قابل اندازه گیری و آنالیز خواهد مانند: هزینه، زمان، پیش بینی، احتمالات و عوامل کمی و آماری مختلف
عوامل روانشناختی:
مشارکت انسان در هر امری آن را حائز بررسی روانشناختی و توجه به ابعاد روانی میکند. شما در فرایند تصمیم گیری، به عنوان تصمیم گیرنده دارای شخصیت خاص خودتان هستید، توانایی ذهنی متفاوت نسبت به دیگر مدیران دارید، تجربیات و درک شما ازاتفاقات متفاوت با دیگران است، حتی ارزشهای شخصی و سازمانی شما با دیگران فرق می کند.
لذا عامل روانشناختی یکی از اصلی ترین موراد مورد توجه در فرایند تصمیم گیری خواهد بود و شما باید بتوانید بر آن کنترل داشته باشید.
عوامل اجتماعی ومحیطی:
هر تصمیم شما علاوه بر شما به عنوان مدیر، بر تمام سازمان دارای اثر و بازخورد خواهد بود. تمام افرادیکه در هرم سازمانی شما درگیر هستند بنا بر نتایج تصمیمات شما و بسته به جایگاهشان تحت تاثیرات ونتایج اقدامات شما خواهند بود. یک مدیر بدون توجه به این عوامل نمیتواند تصمیم درستی بگیرد و مابقی تیم و سازمان را با تصمیم خود جهت اجرا و پذیرش نتیجه همراه کند.
عوامل فرهنگی:
شما در هر فراگرد تصمیم گیری با لایه های متعدد فرهنگی رو به رو خواهید شد واین لایه ها با توجه کلان بودن تصمیمات و جایگاه سازمان شما گستردگی متفاوتی پیدا خواهند کرد.
فرهنگ سازمانی، فرهنگ منطقه ای، فرهنگ کشورتان، فرهنگ جهانی و فرهنگ تخصصی و حیطه کاری شما مواردی هستند که بر تصمیم شما اثر خواهند گذاشت و شما باید آن را در نظر داشته باشید.
در آینده و در گروه توسعه سرمایه و مدیریت ملکا بیشتر و کاملتر به موضوع مهم تصمیم گیری در مدیران خواهیم پرداخت.
اما این نکته را همیشه باید به یاد داشت که اکنون دوران تصمیم گیری در عدم قطعیت است و اتخاذ تصمیم درست در این شرایط نیازمند رشد و توسعه فردی مدیر در تمام زمینه ها نسبت به جایگاه امروز اوست.